نمایش های «چمدان» به کارگردانی فرهاد آئیش، «ننه دلاور و فرزندانش» به‌کارگردانی امیر دژاکام، «ساعت بیست» کار علی موسویان، «حساب پرداخت نمیشه» به کارگردانی کاوه مهدوی، «شاهزاده خانم بدترکیب» به کارگردانی مریم کاظمی، «رنگ رنگ نقاشی» به کارگردانی عباس دوست‌قرین، «اندر حکایت ناکامی ببری‌خان» به کارگردانی سینا ییلاق‌بیگی و «ناگهان پیت حلبی» به کارگردانی کوروش سلیمانی، در مجموع فروش 400 میلیونی داشته‌اند. در صورتی که اگر میزان فروش نمایش‌های تئاتر آزاد را محاسبه کنیم با رقم بسیار بزرگی روبه‌رو خواهیم شد.

علیرضا غنچی، کارگردان و نمایشنامه‌نویس که همزمان مسئولیت ارتباطات صنف تئاتر کمدی را هم به‌عهده دارد، درباره این موضوع به جام‌جم گفت: ما با کلمه تئاتر آزاد مخالفیم و انجمن صنفی هنرمندان نمایش‌های کمدی تهران را تاسیس کرده‌ایم. از مرکز هنرهای نمایشی هم خواسته‌ایم به هر‌گروهی اجازه فعالیت در این عرصه را ندهد و فرصت مطالعه متن، دیدن اجرا و تائید آن را در گام اول به ما بسپارند تا افرادی را که ناکارآمد بوده و با سوءاستفاده از برخی امور به علاقه‌های مخاطب خیانت می‌کنند، فرصت اجرا پیدا نکنند.

همین افراد موجب شکل‌گیری دیدگاه‌های غلط به این نوع تئاتر و باعث شده‌اند بسیاری در جامعه فکر کنند تئاتر آزاد پر از شوخی‌های زشت و سخیف است.

نیاز به همراهی وزارت ارشاد

غنچی افزود: اکنون حدود 80 تئاتر آزاد روی صحنه است که اگر بررسی کنیم مطمئنا بیش از 20 تئاتر از ما نمره قبولی نخواهد گرفت. بنابراین نیازمند حمایت وزارت ارشاد هستیم تا بتوانیم این عرصه پرمخاطب تئاتر را ساماندهی کنیم. البته تفاهنامه انجام این کار را چند سال پیش امضا کرده بودیم، اما وقتی آقای طاهری، مدیریت مرکز هنرهای نمایشی را به‌عهده گرفت از این کار جلوگیری کرد. بعد هم در حالی که آقای شفیعی، مدیر جایگزین ایشان موافق بود، آقای موذن سرپرست شورای ارزشیابی و نظارت این مرکز اجازه ورود ما را به این کار نمی‌داد. اما حالا قرار است این اتفاق بیفتد و مشکلات این عرصه را با کمک ارشاد حل کنیم.

غنچی که اکنون یک تئاتر آزاد یا به گفته خودش کمدی با نام «من فقط عاشق اینم» را روی صحنه دارد، گفت: باید دقت کنیم که اگر کسی خلاف شئونات عمل کند، مشکل خودش است نه مشکل تئاتر، وزیر بهداشت کار مرا دیده و خیلی از عوامل، تحصیلکرده تئاتر هستند.

او افزود: من تجربه کارگردانی در دو عرصه تئاتر کمدی و حرفه‌ای را دارم. وقتی نمایشی را در تماشاخانه سنگلج روی صحنه بردم، ابتدا برای جذب مخاطب تلاش کردم، اما بعد از این‌که موفق به این کار نشدم، به تلاشم ادامه ندادم و کارم را اجرا کردم. چون از قبل، توافق شورای ساخت را داشتم و می‌دانستم پولم را می‌گیرم. بنابراین تا اندازه‌ای برای جذب مخاطب تلاش کردم. وقتی هم کارم تمام شد، بیکار بودم و کار دیگری نداشتم.

این کارگردان تئاتر ادامه داد: خیلی از افرادی که در تئاتر حضور دارند، حرفه‌ای نیستند و مثل صاحبان دیگر مشاغل هر روز سر کار نمی‌روند. دو ماه تمرین می‌کنند و یک ماه اجرا، بعد هم بیکار هستند.

همان‌طور که برای خودم هم این اتفاق افتاد. اما در عرصه تئاتر کمدی یا به قول شما و جامعه تئاتر آزاد، کسانی که کار می‌کنند، هر روز سر کار بوده و روی صحنه‌اند و تحصیلکرده عرصه تئاترنیز هستند.

عوامل موفقیت تئاتر آزاد

دکتر مسعود دلخواه از استادان عرصه تئاتر است. با او تماس گرفتیم تا قضاوت درباره این اعداد و ارقام و اوضاع تئاتر آزاد را به او بسپاریم. دلخواه در این باره گفت: تئاتر آزاد در شرایطی است که همه چیزش به هم می‌آید. محتوای کار مشخص است، مخاطبان هم مشخص هستند و با کار رابطه خیلی خوبی دارند، اما نباید نادیده گرفت که در این نمایش‌ها با بازی‌های خوب و باورپذیری روبه‌رو هستیم.

روی صحنه شاهد طنز هستیم، مسائل اجتماعی نقد شده، از اتفاقات روز حرف به‌میان می‌آید و طبیعتا تماشاگر هم با آن ارتباط خوبی می‌گیرد.

این مدرس دانشگاه به نکته مهمی در بررسی آماری فروش نمایش‌ها اشاره کرد و گفت: وقتی مجموعه تئاترشهر پرفروش‌های خود را اعلام می‌کند، همیشه سالن اصلی پرفروش‌تر است، چون ظرفیت بیشتری دارد، پس فروش این سالن با سالنی که 90 صندلی دارد، خیلی تفاوت خواهد داشت. این مقایسه‌ها منطقی نیست و می‌توان گفت کدام نمایش‌ها پراستقبال‌تر است. البته با همه این اوصاف می‌دانیم که فروش تئاتر آزاد به‌مراتب بسیار بیشتر از تئاتر حرفه‌ای است.

او افزود: نمی‌شود به همه افراد جامعه یک نوع غذا را داد. ما نیازمند حضور انواع و اقسام تئاترها در کنار یکدیگر هستیم، چون هر قشری از جامعه سلیقه خودش را دارد. روشنفکرها، خانواده‌ها، زن‌ها، کودکان، جوان‌ها و... هر یک بنا به سلیقه خود، تئاتری را می‌طلبند که باید باشد. بنابراین تئاتر آزاد باید در کنار انواع دیگر تئاتر وجود داشته باشد.

جریانی بدون ادعا و باهویت

مسعود دلخواه: تئاتر آزاد و سالن‌هایش صاحب هویت است . این نوع تئاتر جایگاه و تماشاگر خاص خودش را دارد. ما شاهدیم خیلی از کسانی هم که دارند در سالن‌هایی مثل تئاترشهر و باران روی صحنه می‌روند، تئاتر آزاد تولید می‌کنند و فقط رویشان نمی‌شود بگویند می‌خواهند تئاتر آزاد کار کنند. این نمایش‌ها هویت دیگر سالن‌ها را هم به هم می‌ریزد. اگر قرار باشد بیاییم روی صحنه تئاتر حرفه‌ای حرف رکیک بزنیم، خیلی بهترش روی صحنه تئاتر آزاد هست. هم هویت دارد و هم هیچ ادعایی ندارد.